Installatieverantwoordelijkheid (IV-schap) volgens NEN 3140 en 3840

De installatieverantwoordelijke (IV) is binnen een organisatie de aangewezen persoon die verantwoordelijk is voor de veilige bedrijfsvoering van elektrische installaties. Deze verantwoordelijkheid is wettelijk verankerd en uitgewerkt in normen zoals NEN 3140 (laagspanning) en NEN 3840 (hoogspanning).

Wat is installatieverantwoordelijkheid?

De IV draagt zorg voor het veilig functioneren van elektrische installaties en het voorkomen van gevaarlijke situaties voor mens en milieu. Dit houdt onder meer in dat hij of zij verantwoordelijk is voor:

• het opstellen en handhaven van veiligheidsprocedures;
• de aanwijzing van bevoegd en vakbekwaam personeel;
• de coördinatie van werkzaamheden aan, met of nabij elektrische installaties;
• de inspectie, het onderhoud en de vrijgave van installaties.

Verschillen tussen NEN 3140 en NEN 3840

Hoewel beide normen de rol van IV beschrijven, zijn er belangrijke verschillen:

• NEN 3140 is gericht op laagspanningsinstallaties (tot 1000V AC / 1500V DC);
• NEN 3840 richt zich op hoogspanningsinstallaties (boven genoemde grenzen).

Voor beide normen geldt dat de IV bevoegd moet zijn op basis van opleiding, ervaring én formele aanwijzing. In geval van gecombineerde installaties kan er gekozen worden voor één IV voor beide spanningsniveaus, mits deze aantoonbaar vakbekwaam is voor beide domeinen.

Formele aanwijzing en bevoegdheden

De installatieverantwoordelijkheid kan alleen worden gedragen na een schriftelijke aanwijzing door de werkgever of installatie-eigenaar. Hierin staan de verantwoordelijkheden, bevoegdheden en reikwijdte van de taken beschreven. De IV is gemachtigd om installaties vrij te geven voor werkzaamheden, instructies te geven en in te grijpen bij onveilige situaties.

Praktische invulling

De IV werkt nauw samen met werkverantwoordelijken (WV) en uitvoerenden (VP/VOP). De dagelijkse invulling verschilt per organisatie, maar veelvoorkomende taken zijn:

• veiligstellen van installaties (schakelen, aarden, vergrendelen);
• bijhouden van technische documentatie en installatiedossiers;
• toezicht houden op werkvergunningen en werkplannen;
• initiëren van audits en inspecties;
• opleiden en instrueren van medewerkers.

Waarom is IV-schap belangrijk?

Het hebben van een bekwame installatieverantwoordelijke verhoogt de veiligheid en bedrijfszekerheid van installaties. Ongevallen, brand en uitval kunnen worden voorkomen door goede beheersmaatregelen. De Arbeidsinspectie controleert hier ook actief op, mede omdat dit deel uitmaakt van de zorgplicht uit de Arbowet.

Samenvatting

Installatieverantwoordelijkheid is een kernfunctie binnen veilig werken aan elektrische installaties. NEN 3140 en 3840 bieden een kader voor taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. De IV is daarmee de spil in het waarborgen van elektrotechnische veiligheid binnen een organisatie.